The Franciscan Undercurrent in Polish Literature as Exemplified by the Works of Józef Wittlin and Roman Brandstaetter
Abstract
:1. Introduction
2. The Historical Background of Franciscanism in Poland—From the Middle Ages to Young Poland
Polish Beginnings and the French Influence
3. Józef Wittlin—Franciscanism as a Legacy of War and Exploration of Italy
3.1. Attempt to Write the First Novel about St. Francis
‘I am currently weighing up whether, after finishing the Odyssey and a few smaller pieces, I should convert and actually join the Franciscans. I would like to become a preacher. I have a calling for it. I feel that I could change something in the world, not with books, but through living words and good, albeit ruthless, deeds. To preach truths from mouth to mouth, fruitful and unique, even if they might be unpleasant. This shall be settled shortly.’
‘As for Joe […] relations are quite casual. Besides, he lives outside the city, which is why we rarely see each other. However, I like him very much and I think he is a great writer, although I am a bit embarrassed by the “Europeanness” he cultivates (as a program) […]. He raises his eyes and begs St. Francis for culture.’
‘My father always wanted to live like St. Francis. He was quiet and modest. He prayed to him often and tried to introduce his ideas to his daily life. He traveled to Assisi many times, and even stayed there with monks, to better understand the life of his spiritual master. […] In addition, there was a great similarity in appearance between my father and St. Francis, as immortalised by Giotto, but that is where the similarity ends. More than this likeness, I see my father’s admiration for the Saint’s attitude. This was highlighted in several of his poems: Saint Francis and the Poor Jews, The Pain of the Tree…’
3.2. Salt of the Earth:The Saga of the Patient Soldier —A Franciscan Novel
‘My brother is a simple man. My brothers are simple people: hairdressers, shoemakers, railwaymen, tram conductors, foundry workers in huge iron foundries, office hands, waiters, peasants. Peasants.
My sister is a simple woman. They are all like that: simple and talkative. Vendors, ironers, modistes, seamstresses, “girls for all jobs”, wet nurses for children, better off than mine.’
3.3. An Essay on Saint Margaret of Cortona
‘Dryness of heart is not an official sin, but who knows whether it is not precisely this that is the source of many serious and mortal sins. We are ashamed of feelings, especially good ones, we hide them not only from other people, but from ourselves […]. I become righteous thanks to religion and holiness. […] André Malraux assumes that art came first, and only then religion. […] The greatest influence on the development of religious feelings in Europe was exerted by Franciscanism, and art grew from it. […] Malraux claims that Giotto restored the smile to medieval painting, a smile that Byzantine art does not have. Giotto replaced the symbolic gesture with a dramatic gesture.’
4. Roman Brandstaetter and the Post-War Version of Franciscanism
4.1. Franciscan Continuity and Innovation
4.2. Essays on Assisi and St. Francis
4.3. St. Francis in Theatre
4.4. Continuity of the Medieval Franciscan Model in Contemporary Times
4.5. Christ or St. Francis—A Novel Icon
5. Conclusions
Funding
Institutional Review Board Statement
Informed Consent Statement
Data Availability Statement
Conflicts of Interest
1 | All translations of quotes come from the author of the article. |
References
- Bednarek, Antoni. 1983. Święty Franciszek z Asyżu w literaturze polskiej. Ateneum Kapłańskie 1: 131–39. [Google Scholar]
- Bednarek, Antoni. 1986. Franciszek z Asyżu wśród humanistów (z dziejów recepcji postaci w XIX i XX wieku). Kalwaria Zebrzydowska: Wydawnictwo Calvarianum. [Google Scholar]
- Bednarek, Antoni. 2001. Poezja miłosierdzia. Refleksy franciszkańskie w twórczości Elizy Orzeszkowej. Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów. [Google Scholar]
- Bednarek, Antoni. 2004a. Franciszkańskim tropem. (Szkice z historii literatury). Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów. [Google Scholar]
- Bednarek, Antoni. 2004b. Święty Franciszek wśród romantyków (z dziejów recepcji postaci). In Dzieło świętego Franciszka z Asyżu. Edited by Dorota Kielak, Janusz Odziemkowski and Janusz Zbudniewek. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, pp. 156–68. [Google Scholar]
- Bednarek, Antoni, and Florian Jerzy Duchniewski. 1982. Informacje o literaturze polskiej na temat św. Franciszka. In Franciszkową drogą. Duszpasterskie i ascetyczne materiały o św. Franciszku z Asyżu. Zebrał i przygotował do wydania Joachim Roman Bar. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, pp. 142–71. [Google Scholar]
- Bielak, Franciszek. 1927. Motywy franciszkańskie w literaturze polskiej. Przegląd Współczesny 22: 177–93. [Google Scholar]
- Birkenmajer, Józef. 1927. Motywy franciszkańskie i u Mickiewicza i Słowackiego. Ruch Literacki 10: 289–94. [Google Scholar]
- Brahmer, Mieczysław. 1927. Święty Franciszek we współczesnej literaturze francuskiej. Przegląd Współczesny 22: 388–418. [Google Scholar]
- Brandstaetter, Roman. 1946–1947. Dziennik z podróży. Pamiętniki wszystkie. Notatki z dwóch naszych pobytów w Assyżu. Rękopis w Archiwum Romana Brandstaettera w Bibliotece Ossolineum we Wrocławiu, sygnature 18045/II, sheed 29.
- Brandstaetter, Roman. 1958. Teatr świętego Franciszka oraz inne dramaty. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX. [Google Scholar]
- Brandstaetter, Roman. 1981. Krąg biblijny i franciszkański. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX. [Google Scholar]
- Cieślak, Stanisław. 2001. Świętość po franciszkańsku (w literaturze i na co dzień). Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów. [Google Scholar]
- Cieślak, Stanisław. 2019. Święty Franciszek z Asyżu w liryce polskiego baroku. In Staropolskie fascynacje literackie świętością. Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum, pp. 147–54. [Google Scholar]
- Cywiński, Bogdan. 1971. Rodowody niepokornych. Warszawa: Wydawnictwo Biblioteki Więzi. [Google Scholar]
- Dąbrowski, Stanisław. 1980. Uwagi przygotowawcze do tematu: Funkcja podmiotowa motywiki religijnej w poezji Tadeusza Nowaka. Roczniki Humanistyczne 1: 105–34. [Google Scholar]
- Herling-Grudziński, Gustaw. 1980. Dziennik pisany nocą (1973–1979). Paris: Instytut Literacki. [Google Scholar]
- Jasińska-Wojtkowska, Maria. 1983. Problemy identyfikacji religijności dzieła literackiego. Roczniki Humanistyczne 28: 53–64. [Google Scholar]
- Jasińska-Wojtkowska, Maria. 1996. Literatura-sacrum-religia: Problematyka badawcza. Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. [Google Scholar]
- Jasińska-Wojtkowska, Maria. 2003. Horyzonty literackiego sacrum. Lublin: Wydawnictwo KUL. [Google Scholar]
- Kasprzyk, Małgorzata. 1993. Święty Franciszek w literaturze polskiej. Kalwaria Zebrzydowska: Calvarianum. [Google Scholar]
- Kochaniewicz, Paweł. 2010. Jezus Romana Brandstaettera. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL. [Google Scholar]
- Kolbuszewski, Jacek. 2010. Nurt franciszkański w prozie młodopolskiej. Litteraria 38: 83–113. [Google Scholar]
- Kolbuszewski, Jacek, and Małgorzata Łoboz. 2010. Kocham was mali ludzie… Franciszkanizm—Literatura—Publicystyka. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut. [Google Scholar]
- Koziej, Ryszard. 2013. Modlitwa, zachwyt, pokora: Franciszkanizm w poezji Młodej Polski. Ząbki: Apostolicum Wydawnictwo Księży Pallotynów Prowincji Chrystusa Króla. [Google Scholar]
- Kraków. 1892. Fioretti czyli kwiateczki świętego... Kronika średniowieczna. Kraków: Księgarnia Katolicka Wł. Miłkowskiego. [Google Scholar]
- Kubiak, Zygmunt. 1991. Podróże i medytacje Józefa Wittlina. Kraków Tygodnik Powszechny 36: 6. [Google Scholar]
- Kundzicz, Barbara. 1993. Franciszkanizm w twórczości Stanisława Witkiewicza. Fenomen franciszkanizmu. Roczniki Humanistyczne 41: 45–64. [Google Scholar]
- Liebert, Jerzy. 1976. Listy. Zebrał, opracował i wstępem opatrzył Stefan Frankiewicz. Warszawa: Biblioteka Więzi. [Google Scholar]
- Ligęza, Wojciech. 2014. Etapy ciekawości—Etapy refleksji. O sztuce podróżowania Józefa Wittlina In Etapy Józefa Wittlina. Edited by Wojciech Ligęza and Wojciech S. Wocław. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, pp. 163–85. [Google Scholar]
- Łuczyńska, Maria. 1993–1994. Motywy franciszkańskie w utworach Jana Kasprowicza. Język Polski w Szkole Średniej 3: 60–71.
- Maciąg, Kazimierz. 2019. “Pieśń słoneczna” oraz inne inspiracje franciszkańskie w twórczości Stanisławy Kopiec. In Zaglądać w oczy makom i stokrotkom: Twórczość Stanisławy Kopiec: Studia, szkice, wspomnienia. Edited by Jan Wolski. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Stowarzyszenie Literacko-Artystyczne “Fraza”, pp. 121–37. [Google Scholar]
- Maciejewska, Irena. 1993a. Franciszkanizm. In Słownik literatury polskiej XX wieku. Edited by Alina Brodzka, Mirosława Puchalska, Małgorzata Semczuk, Anna Sobolewska and Ewa Szary-Matywiecka. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, pp. 302–7. [Google Scholar]
- Maciejewska, Irena. 1993b. Franciszkanizm w poezji Młodej Polski. In Problematyka religijna w literaturze pozytywizmu i Młodej Polski. Świadectwa poszukiwań. Edited by Stanisław Fita. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, pp. 309–27. [Google Scholar]
- Maciejewska, Irena. 1997. Franciszkanizm w poezji polskiej po roku 1918. In Religijne aspekty literatury polskiej XX wieku. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, pp. 37–64. [Google Scholar]
- Maciejewski, Marian. 1991. Literatura w świetle kerygmatu. In “ażeby ciało powróciło w słowo”: Próba kerygmatycznej interpretacji literatury. Lublin: Wydawnictwo KUL. [Google Scholar]
- Maciejewski, Marian. 1995. Biblie romantyków. In Religijny wymiar literatury polskiego romantyzmu. Edited by Danuta Zamącińska and Marian Maciejewski. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, pp. 7–42. [Google Scholar]
- Merton, Thomas. 1951. The Ascent to Truth. New York: Harcourt, Brace and Company. [Google Scholar]
- Merton, Thomas. 1969. The Climate of Monastic Prayer. Spencer: Cisterian Publications. [Google Scholar]
- Michlaczyk, Wacław. 1989. Pokój i dobro. Wybór polskiej liryki franiszkańskiej. Kraków and Asyż: Wydawnictwo Litotipografia Porziuncola. [Google Scholar]
- Nguyen, Fryderyk. 2017. Franciszkańska ‘Mistyka natury’ w poezji Tadeusza Micińskiego. Literatura Ludowa 1: 33–44. [Google Scholar] [CrossRef]
- Niezgoda, Cecylian. 1982. Kwestia franciszkańska, czyli problem źródeł do życia i działalności św. Franciszka z Asyżu. In Franciszkową drogą. Duszpasterskie i ascetyczne materiały o św. Franciszku z Asyżu. Edited by Joachim Roman Bar. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej, pp. 17–30. [Google Scholar]
- Olech, Barbara. 2019. Selected Aspects of Józef Wittliz’s Franciscanism. Rocznik Teologii Katolickiej 18: 101–12. Available online: https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/8935/1/RTK_18_2019_B_Olech_Selected_Aspects_of_Jozef_Wittlin%E2%80%99s_Franciscanism.pdf (accessed on 11 July 2024). [CrossRef]
- Olszewska, Maria. 2004. Ku ideałowi “radości doskonałej”—Refleksja o dziele świętego Franciszka w kontekście “Bez oręża” Zofii Kossak-Szczuckiej. In Dzieło świętego Franciszka z Asyżu. Projekcja w kulturze i duchowości polskiej XIX i XX wieku. Edited by Dorota Kielak, Janusz Odziemkowski and Janusz Zbudniewek. Warszawa: Wydawnictwo Kardynała Stefana Wyszyńskiego, pp. 311–30. [Google Scholar]
- Paczoska, Ewa. 2004. Franciszkański projekt dojrzewania w kulturze przełomu XIX I XX wieku. Projekcja w kulturze i duchowości polskiej XIX i XX wieku. Edited by Dorota Kielak, Janusz Odziemkowski and Janusz Zbudniewek. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, pp. 169–84. [Google Scholar]
- Podraza-Kwiatkowska, Maria. 1992. Literatura Młodej Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. [Google Scholar]
- Porębowicz, Edward. 1899. Święty Franciszek z Asyżu. Warszawa: Wydawnictwo Bronisław Natanson. [Google Scholar]
- Przybyła, Katarzyna. 2016. Protestanckie konteksty młodopolskiej recepcji duchowości św. Franciszka. Echa myśli Paula Sabatiera. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica 3: 207–23. Available online: https://czasopisma.uni.lodz.pl/polonica/article/view/1619 (accessed on 2 October 2024).
- Sawicki, Stefan. 1967. Catholicism and Literature. The Valley of Silence. Catholic Thought in Contemporary Poland. Edited by James J. Zatko. Notre Dame and London: University of Notre Dame Press, pp. 341–55. [Google Scholar]
- Sawicki, Stefan. 1978a. Est-ce déclin de la “littérature catholique”? In La littérature contemporaine polonaise et le sacré. Lublin: Societe des Lettres et des Sciences de l’Universite Catholique, pp. 161–69. [Google Scholar]
- Sawicki, Stefan. 1978b. Z pogranicza literatury i religii. Szkice. Lublin: Rada Wydawnictw KUL. [Google Scholar]
- Sawicki, Stefan. 1984. Das sacrum in der Literatur. In Literatur und Religion. Herausgegeben von H. Koopmann und W.Wosler. Freiburg im Breisgau: Herder Verlag, pp. 34–52. [Google Scholar]
- Sawicki, Stefan. 1994. Wartość—Sacrum—Norwid. Studia i szkice aksjologicznoliterackie. Lublin: Rada Wydawnictw KUL. [Google Scholar]
- Serenda, Andrzej. 1977. “Summa franciszkańska” Romana Brandstaettera. Życie i Myśl. Czasopismo społeczno-kulturalne 10: 131–34. [Google Scholar]
- Staff, Leopold. 1910. Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu. Przekład i wstęp Leopold Staff. Lwów: Ksiegarnia Polska Bernarda Połonieckiego. [Google Scholar]
- Szelburg-Zarembina, Ewa. 1961. Zakochany w miłości. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX. [Google Scholar]
- Tuwim, Julian. 1979. Listy do przyjaciół-pisarzy. Edited by Tomasz Januszewski. Warszawa: Czytelnik. [Google Scholar]
- Weintraub, Wiktor. 1977. “Sól ziemi” po czterdziestu latach. Wiadomości Tygodnik, February 13. Available online: https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/2034/edition/2380/content (accessed on 2 October 2024).
- Wierzyński, Kazimierz. 1991. Pamiętnik poety. Do druku przygotował i wstępem opatrzył Paweł Kądziela. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. [Google Scholar]
- Wittlin, Józef. 1921. O Homerze, Biblii i św. Franciszku. Kurier Lwowski 173: 5. Available online: https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/117343/edition/109944/content (accessed on 2 October 2024).
- Wittlin, Józef. 1924. Słowo tłumacza do czytelnika. In Homer. Odyseja. Z greckiego przełożył i przedmową poprzedził J. Wittlin. Lwów: H. Altenberg. Zakład Narodowy im Ossolińskich. [Google Scholar]
- Wittlin, Józef. 1935–1975. Notatki i materiały do szkiców literackich i odczytów. vol. 3. Dwa felietony o tematyce religijnej. Warszawie: Archiwum Józefa Wittlina w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, sygnature 951, sheeds 109–114.
- Wittlin, Józef. 1936. Sól ziemi. Powieść o cierpliwym piechurze. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze “Rój”. [Google Scholar]
- Wittlin, Józef. 1941–1975. Notatnik poetycki. Warszawie: Archiwum Józefa Wittlina w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, sygnature 937, sheeds 7–8.
- Wittlin, Józef. 1962–1970. Notatki z podróży do Europy. Warszawie: Archiwum Józefa Wittlina w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, sygnature 955, sheeds 58–80.
- Wittlin, Józef. 1991. Sól ziemi. Opracowanie Ewa Wiegnadt. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum. [Google Scholar]
- Wittlin, Józef. 1996. Listy. Wstęp i opracowanie Tomasz Januszewski. Warszawa: Nowa. [Google Scholar]
- Wittlin-Lipton, Elżbieta. 2005. Fotografie z pamięci. Z Elżbietą Wittlin-Lipton rozmawia Wojciech Kaliszewski. “Kurier Plus” (17 XII). Polish Weekly Magazine. [Google Scholar]
- Zahorska, Anna. 1927. Św. Franciszek w literaturze. W: Ojcu Serafickiemu w hołdzie. W 700. Rocznicę śmierci św. Franciszka z Asyżu. Warszawa: OO. Franciszkanie. [Google Scholar]
- Zajączkowski, Ryszard. 2001. Pisarz nieznany. O początkach drogi twórczej Romana Brandstaettera. In Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, No. 8. pp. 171–88. [Google Scholar]
- Zajączkowski, Ryszard. 2003. Pielgrzymowanie do źródeł chrześcijaństwa: O trylogii asyskiej Romana Brandstaettera. Ethos. No. 3/4, pp. 466–85. Available online: https://dlibra.kul.pl/dlibra/publication/32639/edition/29219 (accessed on 1 December 2022).
- Zajączkowski, Ryszard. 2012. Korespondencja między Józefem Wittlinem i Romanem Brandstaetterem. Tematy i Konteksty 2: 151–73. [Google Scholar]
Disclaimer/Publisher’s Note: The statements, opinions and data contained in all publications are solely those of the individual author(s) and contributor(s) and not of MDPI and/or the editor(s). MDPI and/or the editor(s) disclaim responsibility for any injury to people or property resulting from any ideas, methods, instructions or products referred to in the content. |
© 2024 by the author. Licensee MDPI, Basel, Switzerland. This article is an open access article distributed under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution (CC BY) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/).
Share and Cite
Zajączkowski, R. The Franciscan Undercurrent in Polish Literature as Exemplified by the Works of Józef Wittlin and Roman Brandstaetter. Religions 2024, 15, 1226. https://doi.org/10.3390/rel15101226
Zajączkowski R. The Franciscan Undercurrent in Polish Literature as Exemplified by the Works of Józef Wittlin and Roman Brandstaetter. Religions. 2024; 15(10):1226. https://doi.org/10.3390/rel15101226
Chicago/Turabian StyleZajączkowski, Ryszard. 2024. "The Franciscan Undercurrent in Polish Literature as Exemplified by the Works of Józef Wittlin and Roman Brandstaetter" Religions 15, no. 10: 1226. https://doi.org/10.3390/rel15101226
APA StyleZajączkowski, R. (2024). The Franciscan Undercurrent in Polish Literature as Exemplified by the Works of Józef Wittlin and Roman Brandstaetter. Religions, 15(10), 1226. https://doi.org/10.3390/rel15101226